Ankara’da 15 Ağustos’ta gerçekleştirilen ve iki ülkenin dışişleri, savunma bakanları ile istihbarat yetkililerini bir ortaya getiren Yüksek Seviyeli Güvenlik Sistemi toplantısı ile Türkiye-Irak ortasında yakınlaşma pekişti. Mutabakat zaptıyla noktalanan muahedenin ayrıntılarına ulaşıldı. Ortak yönetilecek Güvenlik ve Uyum Merkezi Bağdat’ta, Eğitim ve Uyum Merkezi ise Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) faaliyet gösterdiği Musul’a bağlı Başika’dan yürütülecek.
Savunma Bakanı Yaşar Güler ile Irak Savunma Bakanı Sabit Muhammed Said İstek Al Abbasi’nin Ankara’da imzaladığı “Askeri, Güvenlik Uyumu ve Terörle Çabaya Ait Mutabakat Zaptı”na ait ayrıntılar Kuzey Irak kaynaklı Kürt medyasında yayınlandı. Rudaw TV’de ayrıntılarına yer verilen mutabakata nazaran, Türkiye ve Irak tarafında ortak bir halde yönetilecek olan Güvenlik Uyum Merkezi, Bağdat’ta kurulacak. Merkez Ortak Harekat Komutanlığı’na bağlı faaliyet sürdürecek.
Ortak merkezin vazifesi, iki ülke ortasındaki hudut bölgelerinde saha istihbaratı bilgi alışverişinin yanı sıra, “her iki tarafın operasyonel ve stratejik bilgileri yüksek komuta merkezlerine iletmek” olacak.
Mutabakat, iki ülkenin güvenliklerini ve ulusal çıkarlarını korumak için nasıl iş birliği yapılacağını ayrıntılandıran 10 unsur ve çeşitli ekleri kapsıyor. Ayrıyeten, karşılıklı “terör örgütü” olarak tanımlanan örgütler hakkında bilgi paylaşımı yoluyla askeri ve istihbarat uyumunun nasıl geliştirileceğine de yer veriliyor.
Başika ortak merkez oluyor
Anlaşmaya nazaran, iki ülke ortasındaki ortak eğitim ve uyum merkezi Türk Silahhlı Kuvvetleri’nin (TSK) kullandığı Başika askeri üssünde yer alacak.
Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi İçişleri Bakanlığı, Türkiye ve Irak’tan genelkurmay liderlerinin başkanlık edeceği ortak komite mutabakat zaptının uygulanmasını denetleyecek.
Anlaşmanın 5. unsurunda “Her iki ülkenin genelkurmaylarının başkanlığında ortak bir komite oluşturulacak. Komitede, Irak Dışişleri Bakanlığı Danışmanı, Ulusal Güvenlik Danışmanı, İstihbarat Teşkilatı, Heşdi Şabi Kurulu ve Bölgesel Kürt İdaresi İçişleri Bakanlığı’ndan oluşuyor”ifadesine yer veriliyor.
Türk tarafında İçişleri Bakan Yardımcılığı, Milli Güvenlik Kurulu, Ulusal İstihbarat Teşkilatı ve (Daha sonra belirlenecek üç kurum daha oluşturulacaktır.) Bu komitenin vazifesi mutabakat zaptını denetlemek olacaktır” tabiri yer alıyor.
İmzalar dördüncü toplantıda atıldı
Mutabakat zaptının imzalanması, Irak ile Türkiye ortasındaki üst seviye güvenlik heyetinin dördüncü toplantısında gerçekleşti. Birinci toplantı 2019 yılında Ankara’da yapıldı. İkinci toplantı ise 19 Aralık 2023 tarihinde gerçekleşti ve PKK’nin “ortak tehdit” olarak tanımlanması en son bildiride yer aldı. Üçüncü toplantı ise 14 Mart 2024’te Bağdat’ta düzenlendi ve bu toplantıda Irak idaresi, PKK’yi Irak’ta yasaklı örgütler listesine aldı.
Mutabakat Metni
Mutabakat Metni ise şu formda:
Irak Cumhuriyeti Hükümeti ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti Ortasında Askeri, Güvenlik Uyumu ve Terörle Uğraşa Ait Mutabakat Zaptı ise şöyle yer aldı:
Önsöz
Bu Mutabakat Zaptı’nda “Taraflar” olarak anılan Irak Cumhuriyeti Hükümeti ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, egemenlik, güvenlik, siyasi ve toprak bütünlüğüne hürmete dayanan güçlü tarihi iştiraki vurgulamaktadır. Her iki taraf da BM Güvenlik Kurulu kararları ve mevcut yasalar ışığında terör örgütleri hakkında bilgi paylaşarak güvenliklerini ve ulusal çıkarlarını müdafaayı, güvenlik, askeri ve istihbarat uyumunu geliştirmeyi kabul etmiştir.
Tehdit ortadan kalkacak TSK Irak topraklarından çıkacak
Madde 1: Amaç
1-Her iki taraftaki güvenlik risklerini ele almak. Temel hedef, terör ve yasaklı örgütlerin her iki tarafın egemenlik, güvenlik ve istikrarına yönelik tehditlerini ortadan kaldırmaktır.
2-Birbirlerinin egemenliğine hürmet gösterilmesi ve Türk askeri güçlerinin Irak topraklarındaki varlığının sona erdirilmesi.
Madde 2: Çerçeve
1-İki taraf, güvenlik, askeri ve istihbarat uyumunun güçlendirilmesi konusunda anlaşmıştır. Uyum aşağıdaki alanlarda yapılacaktır:
-Askeri eğitim ve kolluk kuvvetleri eğitimi.
-Tüm askeri kesimler için kapasite geliştirme.
-Terörle çaba ve çeşitli terör tehditlerine karşı gayret.
-Ortak hudut güvenliğinin sağlanması.
-Yasadışı göç ve sızma ile çaba.
-Yabancı terörist savaşçılarla ilgili problemler.
-Kaçakçılık ve organize hatalarla gayret.
-İstihbarat paylaşımı.
-Ortak güvenlik uyum merkezi kurulması.
-Savaş sanayisi alanında uyumun güçlendirilmesi.
-Uluslararası platformlarda terörle gayret uğraşlarının ağırlaştırılması.
-Yasaklı örgütlerle uğraş ve faaliyetlerini engelleme taahhüdü
-Tarafların hak ve yükümlülüklerine ait olarak, bu Mutabakat Zaptı’nın kararları, taraf oldukları memleketler arası kontratlarla çelişmeyecektir.
Madde 3: Ahenkleştirme Usul ve İlkeleri
Taraflar, yasaklı terör örgütleriyle gayret ederek, bu örgütlerin bir ülkenin topraklarında başkasına karşı faaliyet göstermesini engellemeyi taahhüt etmektedir. Uygulama şu biçimlerde yapılacaktır:
-Ortak hudut güvenliğinin sağlanması için istihbarat paylaşımı.
-Terör örgütlerinin her iki ülke topraklarında faaliyet göstermesinin engellenmesi.
-Terör örgütlerine silah, lojistik ve mali takviye sağlanmasının önlenmesi.
-Teröristlerin tespit edilmesi, yargılanması ve iadesinin koordine edilmesi.
-Terörist ve yasaklı örgütlerin her iki ülke topraklarında ikamet etmesinin önlenmesi.
Madde 4: Ortak Güvenlik Uyum Merkezi
İki taraf, Bağdat’ta bir Ortak Güvenlik Uyum Merkezi kuracak. Bu merkez, Ortak Harekat Komutanlığı’na bağlı olacaktır ve Irak Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti tarafından ortaklaşa yönetilecektir.
Merkezin misyonu ve faaliyetleri şöyle olacak:
-Ortak hudutta saha istihbaratı bilgi alışverişinde bulunmak.
-Operasyonel ve stratejik bilgileri her iki tarafın yüksek komuta merkezlerine iletmek.
-Ortak hudutlardaki güvenlik durumlarını izlemek ve raporlamak.
Madde 5: Ortak Komite
-Her iki ülkenin genelkurmay başkanlığında bir Ortak Komite oluşturulacaktır. Komite üyeleri arasında Dışişleri Bakanlığı, Ulusal Güvenlik Danışmanı, İstihbarat Teşkilatı, Kürdistan Bölgesi, Haşdi Şabi ve Türkiye’nin ilgili kurumları yer alacaktır.
-Ortak Komite, her üç ayda bir toplanacaktır. Gerektiğinde harika toplantılar yapılabilecektir.
Madde 6: Gizlilik
-Bu Mutabakat Zaptı uyarınca paylaşılan tüm bilgi ve dokümanlar, inançlı bir halde korunacaktır.
-Gizli bilgi ve dokümanların üçüncü taraflara açıklanması yasaktır.
Madde 7: Uyuşmazlıkların Çözümü
Uyuşmazlıklar, ulusal yahut milletlerarası mahkemelere başvurmadan, ilgili taraflar ortasında görüşülerek çözülecektir.
Madde 8: Değişiklik ve Gözden Geçirme
Gerektiğinde her iki taraf da özel yazılı taleple bu Mutabakat Zaptı kararlarında değişiklik önerebilir. Karşı tarafın isteğinin alınmasından sonra değişiklik konusu ortak komitelerin olağan toplantısında tartışılabilir. Karşılıklı mutabakatla ve taslak muahede metninin imzalanmasından sonra, değişiklik Husus (9) uyarınca Mutabakat Zaptı’na eklenecektir.
-Bir yıl boyuca geçerli olacak
Madde 9: Yürürlük ve Sona Erme
Bu Mutabakat Zaptı, imzalandığı tarihte yürürlüğe girecek ve bir yıl boyunca geçerli olacaktır. Taraflardan biri muahedeyi yenilemek istemezse, bunu diplomatik kanallardan bildirecektir.
-Bu Mutabakat Zaptı, ilgili tarafların birbirlerine, bu Mutabakat Zaptı kararlarının her iki ülkenin kanunlarına uygun olduğunu açıklayan imzalı bir taslağı sundukları tarihte yürürlüğe girecektir.
-Bu protokol bir yıl mühletle geçerlidir ve yenilenebilir. Taraflardan birinin mutabakatı yenilemek istememesi durumunda, bunu diplomatik kanallardan talep edecek ve müracaatın sunulmasından itibaren altı ay içinde uygulamaya başlanacaktır.
Madde 10: Metin ve İmza Tarihi
-Bu mutabakat zaptı Arapça, Türkçe ve İngilizce olmak üzere iki orjinal nüsha halinde yazılmış olup, tüm metinler eşit derecede düzenlenmiştir. Yorumda farklılık olması durumunda İngilizce versiyon temel alınacaktır.
-Bu mutabakat zaptı, iki ülkenin Savunma Bakanları yahut resmi olarak yetkili bireyler tarafından imzalanmıştır.