Dünyada en çok tüketilen içecekler ortasında yer alan kahvenin bilinçsiz üretimi, ormansızlaşmadan biyoçeşitlilik kaybına varan birçok çevresel probleme yol açarken, bilinçsiz tüketim bu sıkıntıları daha da derinleştiriyor.
Kahve, tropikal jenerasyonda ve Nepal, Çin ve ABD üzere bu jenerasyonun dışında yer alan toplam 78 ülkede, yaklaşık 11 milyon hektar alanda üretiliyor.
DEĞERİ YAKLAŞIK 173 MİLYAR ABD DOLARI
ABD’deki farklı üniversitelerden bir ortaya gelen bilim insanlarının hazırladığı ve Amerikan Tarım Bilimleri Derneği tarafından yayımlanan “İklim Değişikliği, Karbondioksit ve Haşere Biyolojisi, Geleceği Yönetmek: Bir Olay Çalışması Olarak Kahve” isimli çalışma, kahve sanayisinin 2012 yılında dünya çapındaki iddiası kıymetinin yaklaşık 173 milyar ABD doları olduğunu gösteriyor.
2050’DEKİ TEHLİKE…
Kahvenin, Latin Amerika’da ziraî gayrisafi yurt içi hasılanın en büyük bileşeni olduğunu ortaya koyan çalışmada, Etiyopya’da yaklaşık 4 milyon hanenin, Tanzanya’da ise yaklaşık 2,4 milyon kişinin, geçimlerini kahve üretiminden sağladığı belirtiliyor.
İklim değişikliğinin kahve üretimine tesiri üzerine odaklanan araştırmaya nazaran, 2050’ye gelindiğinde sıcaklıkların artması ve yağışların azalması nedeniyle Meksika ve Orta Amerika’daki kahve üretimine uygun alanların olumsuz etkileneceği varsayım ediliyor. Meksika’daki en kıymetli kahve yetiştirme bölgesi olan Sierra Madre de Chiapas’taki kahve üretiminin yüzde 97 oranında azalarak 246 bin 400 hektardan 6 bin hektara düşeceği öngörülüyor.
Araştırmayı gerçekleştiren uzmanlar, Orta Amerika’daki günümüzde deniz düzeyinden 1.200 metre yükseklikte olan ve kahve üretimi için en ülkü şartlara sahip bölgenin 2050’ye gelindiğinde deniz düzeyinden bin 600 metre; Kenya’da bin 400 ila bin 600 metre yükseklikteki kahve yetiştirmeye en uygun bölgelerin ise 2050’ye gelindiğinde bin 600 ila bin 800 metre yüksekliğe kayacağına dair varsayımlarını paylaşarak, bu durumun Kosta Rika, El Salvador, Guatemala, Honduras ve Nikaragua’daki kahve üretimleri üzerinde önemli tesirleri olacağı tarafında ikazda bulunuyor.
“KAHVE ÜRETİMİNİN ARTMASI, ORMANSIZLAŞMA DEMEK”
“1 Ekim Memleketler arası Kahve Günü” dolayısıyla kahve üretimiyle değişen iklim şartları ortasındaki alakayı kıymetlendiren Prof. Dr. Yusuf Serengil, artan nüfus nedeniyle dünya genelinde kahve için talebin de daima arttığını söyledi.
Kahvenin tropikal bölgelerde yetiştirildiğini, üretiminin artmasının bu bölgelerde ormansızlaşmaya yol açtığını kaydeden Serengil, “Küresel kahve talebinin de 2050 yılına kadar yüzde 50’nin üzerinde artması bekleniyor. Bu alışılmış ki ormansızlaşma için makûs bir işaret” değerlendirmesinde bulundu.
“YILDA 20 MİLYON TON EMİSYON YUTACAK ORMANLIK ALAN YOK OLUYOR”
Kahve üretimi için tarım alanları oluşturmak maksadıyla ormanların yok edilmesinin en kıymetli sonucunun, kesilen ağaçların karbon tutma kapasitelerinin ortadan kalkması olduğuna işaret eden Serengil, yılda 20 milyon ton karbondioksit muadili civarında emisyon yutma kapasitesindeki ormanlık alanın kahve plantasyonları için yok edildiğine dikkati çekerek, “Bu çok büyük bir ölçü. Bu tahminen yüz binlerce arabaya eş bedel ölçüde emisyon manasına geliyor. Münasebetiyle kahve odaklı ormansızlaşmanın dünyaya bilançosu çok ağır” dedi.
Kahve plantasyonlarının ormanlardan farklı olarak doğal ömür ve yaban hayatını desteklemediğini ve kahve üretiminin biyoçeşitlilik üzerinde olumsuz tesirlerinin bulunduğunu belirten Serengil, şunları kaydetti:
“Kahve plantasyonunun olduğu alanda, doğal ömür ve yaban hayatı ormandaki kadar gelişmiyor. Münasebetiyle biyoçeşitliliği olumsuz etkiliyor. Mesela ormanda yaşayan bir kuş yahut sürüngen çeşidi, kahve plantasyonunda yaşayamadığı için burada biyoçeşitlilik kaybı gerçekleşiyor. Orman tabanlarında meyyit yaprak ve kollardan oluşan, ‘ölü örtü’ ismi verilen katman kahve plantasyonlarında bulunmuyor. Bu katman erozyonu önler, oradaki canlılara bir ortam yaratır, akarsuya giden besin unsurlarını sağlar. Bu örtü ormanlar için kritik değer taşır. Kahve plantasyonlarında bu olmadığı için arazi erozyona elverişli hale gelir. Su kalitesi olumsuz etkilenir.”
TOPRAK KALİTESİNDE BOZULMAYA YOL AÇIYOR
Bir tarım yerine farklı yıllarda farklı eserler ekilerek toprağın canlanmasının sağlanabildiğini ve toprak kalitesinin iyileştirilebildiğini hatırlatan Serengil, uzun müddetli bir plantasyon tipi olan kahve plantasyonlarında bunun mümkün olmadığına ve kahve ekilen bir alanda 20-30 yıl boyunca birebir eserin ekili kaldığına vurgu yaptı.
Kahve plantasyonlarında toprağı güzelleştirmenin gübre yoluyla yapılabildiği bilgisini paylaşan Serengil, “Gübre olarak genelde azot, fosfor, potasyum üzere hususlar kullanılır. Bunlar da toprakta kimi organik hususları ayrıştırıp toprağın yapısını bozabiliyor. Bu da toprak kirliliği ve bozulması manasında sorun yaratabilir” diye konuştu.
KAHVEYİ ŞUURLU BİR BİÇİMDE ÜRETMEK, ŞUURLU BİR HALDE TÜKETMEK GEREKİYOR
Kahve üretiminin, hem iklim değişikliğini etkileyen hem de bundan etkilenen bir durumda olduğunu vurgulayan Serengil, kahveye talebin artması nedeniyle yeni kahve plantasyonları oluşturulması riski bulunduğunun altını çizdi.
Serengil, şöyle devam etti:
“İklim değişikliği, ismi üstünde, o bölgedeki kahveye uygun iklim şartlarını değiştirebilir. Bu kahve plantasyonlarını yapanların, kendi tarlalarında, bölgelerinde bu plantasyonlar zayıflarsa ve randıman çok düşerse diğer yerlere gidip oraları kahve plantasyonuna çevirmeleri mümkünlüğü var. Bu durum da ormansızlaşmayı değerli ölçüde artıracaktır.”
Kahve plantasyonlarının artma riskine karşı birtakım tedbirlerin alınması ve kahve üretiminin de tüketiminin de daha sürdürülebilir hale getirilmesi gerektiği ihtarında bulunan Serengil, “Daha şuurlu bir kahve tüketicisi olmak için kahve firmalarının sertifikaları denetim edilebilir. Birtakım kimseler kahve üretimi yapan firmaların kaynağını inceliyor. Kaynağı, ormansızlaşmaya neden olan bir kahve bahçesi ise sertifikasyon yoluyla tespit ederek, onların eserlerini satın almıyorlar” bilgisini paylaştı.