Ayşe Sayın
Türkiye Cumhuriyeti, 29 Ekim 2023’te 100’üncü yaşına ulaşacak ve “ikinci yüzyılına” başlayacak.
Yaklaşık 58 milyon seçmen ise değerli bir karar verecek ve 21 yıl boyunca kesintisiz olarak ülkeyi yöneten Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan idaresindeki AKP iktidarı ile yola devam edip etmemeye karar verecek.
Seçimler, yalnızca iktidar için değil, muhalefet partileri için de bir manada “tamam yahut devam” testi olacak.
Başörtüsü için üçüncü sandık konulabilir mi?
Yeni yılda TBMM’nin kıymetli gündem unsurlarından birisi başörtüsüne ait anayasa değişikliği teklifi olacak.
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun başörtüsü serbestisine ait “yasa değişikliği” teklifini, “gollük pas” olarak gören Erdoğan’ın talebi doğrultusunda AKP, MHP dayanağını de alarak hazırladığı anayasa değişikliğini TBMM Başkanlığı’na sunmuştu.
İktidarın “seçim takvimini” de dikkate alarak, Meclis’teki görüşme ve mümkün referandum sürecini netleştirmesi bekleniyor.
AKP’nin başörtüsüne ait “anayasal güvence” önerisi, Altılı Masa’daki muhalefet partilerini sıkıştırma atılımı olarak görülüyor.
Anayasa değişikliği teklifini Meclis’e sunmadan evvel muhalefeti ziyaret eden AKP, önümüzdeki günlerde teklifle ilgili muhalefet partilerine ikinci kere gidip destek isteyecek.
İYİ Parti, iktirarın iktidarın seçimlerde “üçüncü sandık” koyma ihtimalinin yüksek olduğunu dikkate alarak, 400’ün üzerinde bir oyla kabulünün sağlanması ve bu nedenle de teklife takviye verilmesi eğiliminde.
Anayasa teklifine aralıklı duran CHP dahil, bu mevzudaki tavrın Altılı Masa’da netleştirilmesi bekleniyor.
HDP de kararını Altılı Masa’da yer alan siyasi partilerin tavrına nazaran netleştirecek.
Altılı Masa’daki siyasi partiler, Erdoğan’ın 400’ün üzerinde bir oyla da kabul edilse de, seçimlerde avantaj sağlamak için tekrar de referanduma götürebileceğinden telaş ediyor ve bu bahiste iktidar partisinden garanti istiyor.
AKP sözcüleri ise 400’ün üzerinde bir oyla kabul edilmesi halinde referanduma götürmeyeceklerini söz ediyor.
Ancak bu husustaki kesin karar Erdoğan’da olduğu için “her şartta referandum” seçeneği hala masada duruyor.
İmamoğlu’nun siyasi geleceği: Siyasi yasaktan sonra vazifeden el çektirilebilir mi?
2019’da İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanlığı’nı iki defa kazanan Ekrem İmamoğlu’nu yeni yılda sıkıntı bir süreç bekliyor.
YSK üyelerine “ahmak” dediği argümanıyla yargılandığı davada, hakkında mahpus cezası ve siyasi yasak kararı verilmesi, siyasi senaryoları değiştirdi.
Muhalefet bu karardan iktidar partisi ve daha kıymetlisi Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı sorumlu tutarken, iktidar kanadı da muhalefetin mağduriyet” üzerinden “oy devşirme” hesabı yaptığını savunuyor.
Ancak, istinaf ve Yargıtay süreci dikkate alındığında, şimdi karar kesinleşmese de, İmamoğlu’nun “adaylık denkleminden çıktığı” yaygın kanı.
Çünkü, İmamoğlu’nun aday gösterilmesi halinde, “hızlandırılmış yargılama” sürecinin devreye sokularak, muhalefetin adaysız kalması mümkünlüğü nedeniyle, Altılı Masa’nın bu riski göze alması beklenmiyor.
Yeni yılda İmamoğlu’nu bekleyen bir diğer tehlike ise mülkiye müfettişlerinin “terörle iltisaklı bireyleri işe aldığı” ididasıyla yürütülen soruşturma kapsamında görevden alınma olasılığı.
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ile İmamoğlu ortasında polemiğe neden olan argümanlarla ilgili Mülkiye Başmüfettişliği, İBB’ye bağlı kuruluş ve iştiraklerinde işe alınan çalışanın işe girişine yönelik raporunu 22 Aralık’ta İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’na iletti.
Siyasi kulislerde Bakan Soylu’nun bu rapora dayanarak, İmamoğlu’nu misyondan almak için düğmeye basacağı konuşuluyor.
Ancak iktidar partisinin, HDP’li beledilerdeki üzere kayyum atama yerine, İmamoğlu’nun misyondan alınması halinde, çoğunluğu elinde bulundurduğu, belediye meclisinde seçim yaptırabileceği ve AKP’li bir ismin seçtirileceği tez ediliyor.
Kulislerde Esenler Belediye Başkanı Tevfik Göksu’nun bu misyon için ismi konuşuluyor.
İmamoğlu’nun vazifeden alınması halinde Altılı Masa’da yer alan siyasi partilerin de seçim stratejisini tekrar planlamak zorunda kalması ve daha “eylemsel” bir tavır almasının kaçınılmaz olacak görünüyor.
Seçim için hangi tarihler öne çıkıyor?
Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçimleri olağanda 18 Haziran’da yapılması gerekiyor.
Ancak bu tarihin üniversite imtihanlarıyla, cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci cinse kalması halinde, ikinci çeşidin Kurban Bayramı ile çakışması nedenleriyle seçimin öne çekileceği, AKP içinde uzun müddettir konuşuluyor.
AKP’de birinci başta konuşulan tarihler, Demokrat Parti’nin 1950’de birinci kere iktidara geldiği 14 Mayıs yahut 21 Mayıs’tı.
Ancak Erdoğan’ın MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ile Perşembe günü yaptığı görüşmede 30 Nisan seçeneğinin değerlendirildiği kulislere yansıdı.
Erdoğan’ın hem yılbaşında çalışan kısımlara yapılan artırım ve iyileştirmelerin yarattığı olumlu hava hem de Altılı Masa’ya “zaman baskısı” kurmak için 30 Nisan seçeneğini tercih edebileceği yorumu yapılıyor.
‘Erdoğan seçimi öne çekme kararı alabilir’
Muhalefet partilerinde eğilim ise seçim ittifakı sisteminde değişiklik öngören yeni seçim yasasının yürürlüğe gireceği 6 Nisan’dan sonraki bir erken seçime “hayır” deme istikametinde.
TBMM’nin seçim kararı alması için en az 400 milletvekilinin takviyesi gerekiyor.
AKP, MHP ve BBP’nin oyları 334’de kaldığı için (Meclis başkanı oy kullanamıyor), böyle bir tabloda Meclis’ten erken seçim kararı çıkması mümkün görünmüyor.
Böyle bir durumda Erdoğan’ın seçim kararı alması gerekiyor.
Ancak bu türlü bir karar, muhalefet “siyaseten” gündeme getirmeyeceğini belirtse de tüzel olarak Erdoğan’ın tekrar adaylığı konusunda tartışma yaratabilir.
Anayasa’ya nazaran bir kişi en fazla iki periyot için cumhurbaşkanı seçilebiliyor, lakin cumhurbaşkanının ikinci periyodunu tamamlamadan, parlamento seçim kararı alırsa, üçüncü kere aday olabiliyor.
Bazı hukukçular, cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçmeden evvelki devri de Erdoğan’ın misyon mühleti içinde yorumluyor ve 2018’de ikinci kere seçildiğini, bu nedenle de 2023 seçimlerinde üçüncü defa aday olamayacağını savunuyor.
AKP ise Erdoğan’ın 2014 yılında eski sisteme nazaran seçildiğini, başkanlık sistemine geçilmesi ile periyodun yine başladığını ve 2018’de de birinci sefer yeni sisteme nazaran seçilmesi nedeniyle, adaylığında bir pürüz olmadığını savunuyor
Altılı Masa’nın aday kararı: Ortak mı, çoklu aday mı?
28 Şubat’taki “güçlendirilmiş parlamenter sistem” çalışmasını kamuoyuna duyurarak, seçimlerde “işbirliği” kararını somutlaştıran CHP, İYİ Parti, DEVA Partisi, Gelecek Partisi, Saadet Partisi ve Demokrat Parti’nin oluşturduğu “Altılı Masa”da yer alan siyasi partiler 5 Ocak’ta bir ortaya gelerek, cumhurbaşkanı adayının “seçim bildirgesi” yahut “hükümet programı” olarak da söz edilen, “ortak siyaset ve söylem” çalışmasına son noktayı koymayı planlıyor.
Güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçiş için gerekli anayasa değişikliği çalışmasını 28 Nisan’da ortak toplantıyla kamuoyuna duyuran Altılı Masa’nın “hükümet programını” da emsal biçimde, özel bir toplantıyla açıklaması planlanıyor.
Geçiş süreci ile ilgili çalışmada da sona yaklaşırken, geçen yıldan bu yana en çok merak edilen ise “Altılı Masa’nın adayının kim olacağı.”
Adaylık konusunda CHP ile İYİ Parti ortasında görüş ayrılığı olduğu biliniyor.
Kılıçdaroğlu, “Altılı Masa’nın kabsul etmesi halinde” aday olmak istediğini açıkça söz ediyor.
Ancak İYİ Parti, Kılıçdaroğlu’nu “kazanacak aday” olarak görmüyor.
İYİ Parti Genel Lideri Meral Akşener, CHP’li Ankara ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanları’nın adaylığına karşı olmadığını birkaç sefer söz etti.
Ancak hakkındaki dava ve vazifeden alınma mümkünlüğü nedeniyle İYİ Parti’de İBB Başkanı İmamoğlu’nun adaylığı zor olarak görülüyor.
Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş’ın adaylığına ise HDP ve CHP sıcak bakmıyor.
Siyasi kulislerde, Kılıçdaroğlu’nun adaylığı en güçlü mümkünlük olarak görülüyor.
Masadan uzlaşma çıkmaması halinde, 2018’deki üzere her partinin kendi adayını çıkarması da mümkünlük dahilinde.
Ancak 2018’deki üzere bir hezimetin yaşanması muhtemelliğine rağmen, son ana kadar ortak aday seçeneğinin zorlanacağı söz ediliyor.
Aday açıklamayı “seçim takvimine” nazaran şekillendirecek olan Altılı Masa’nın adayını, Şubat ayı başına kadar belirlemesi ihtimal dahilinde.
İttifaklar seçimi: En az 4 ittifaklı seçim
İttifak yasasının yürürlüğe girmesinden sonra 2018 ve 2019 seçimlerinde HDP tek başına seçime girerken, AKP, MHP ve BBP “Cumhur İttifakı”, CHP, İYİ Parti, Demokrat Parti ve Saadet Partisi ise “Millet İttifakı” olarak yarıştı.
Altılı Masa ile genişleyen Millet İttifakı’nın isim ve biçim değiştirmesi gündemde.
Altı Parti’nin yeni bir isim altında ittifaka gidebileceği gibi, İYİ Parti ile CHP’nin farklı başka ittifaklar yapması da muhtemel.
İttifakların nasıl şekilleneceği de Altılı Masa’nın kıymetli gündem unsurlarından olacak.
Geçen seçimlere tek başına giren HDP ise şayet hakkında kapatma kararı çıkmazsa, sol-sosyalist siyasi partilerin içinde yer aldığı “Emek ve Özgürlük İttifakı” ile seçime girecek.
HDP, cumhurbaşkanı adaylığı konusunda ise Altılı Masa’nın adayına nazaran karar verecek. Kılıçdaroğlu yahut İmamoğlu aday olursa, HDP, cumhurbaşkanı adayı çıkarmama eğiliminde.
Bir öteki ittifak oluşumu ise küçük partiler ortasında yapılacak görünüyor.
Muharrem İnce’nin genel başkanı olduğu Memleket Partisi, Ümit Özdağ’ın genel lideri olduğu Zafer Partisi ile Doğru Parti ve Ulusal Yol Partisi’nin de ortalarında bulunduğu siyasi partiler ittifak görüşmesi yürütüyor.
HDP ile ilgili kapatma davası
Yeni yılın değerli mevzularından birisi de HDP’ye yönelik kapatma davası olacak.
Yılın son günlerinde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, HDP’ye 10 Ocak’ta birinci taksidi ödenecek Hazine Yardımı’na bloke konulması için Anayasa Mahremesi’ne başvurmuştu.
AYM; bu başvuruyu 5 Ocak’ta sonuçlandıracak ve bu HDP kararı öncesindeki birinci sinyal olacak.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin de 10 Ocak’ta AYM’ye gelerek kelamlı açıklama yapacak. Şahin’in açıklamasının akabinde belirlenecek günde ise HDP kelamlı savunmasını verecek.
HDP’nin kelamlı savunmasının akabinde davaya ait bilgi ve dokümanları toplayacak olan AYM raportörü temel hakkındaki raporunu hazırlayacak.
Raporun, Yüksek Mahkeme üyelerine dağıtılması sonrası mahkeme başkanı toplantı için bir gün belirleyecek, üyeler belirlenen günde bir ortaya gelerek kapatma istemini temelden görüşmeye başlayacak.
AYM, HDP’nin kapatılması tarafında karar verebileceği üzere yalnızca “Hazine yardımının kesilmesi” kararı da alabilir.
HDP, önümüzdeki cumhurbaşkanlığı seçiminde anahtar pozisyonunda.
Bu nedenle AYM’nin kararının siyasi sonuçları da olacak.
Siyasi kulislerde İmamoğlu kararının akabinde, HDP’nin kapatılmasının sürpriz olmayacağı konuşuluyor.
Seçim, iktidar ve muhalefet için ne anlama geliyor?
2023 seçimi hem Cumhurbaşkanı Erdoğan ve iktidarı hem de muhalefet için kritik kıymette.
Son 1 yıl iktidar için bilhassa ekonomik açıdan son derece sancılı ve zahmetli geçti ve birçok kamuoyu şirkenin araştırmasına göre de iktidar partisi önemli oy kaybetti.
MHP’nin güçlü dayanağına rağmen, seçim ittifakını genişletemeyen ve yeni seçmen kitlesi kazanmakta zorlanan AKP’de cumhurbaşkanlığı seçiminde Erdoğan’ın şahsî oyuna güveniliyor.
Hatta parlamentoda çoğunluk sağlanamazsa bile, Erdoğan’ın cumhurbaşkanı seçileceği inancı lisana getiriliyor.
Cumhur İttifakı’nın seçimi kaybetmesi yalnızca sistem tartışması değil, yöntemsiz uygulamalar, yolsuzluk savları nedeniyle yargı yolunun açılması manasına da gelecek.
Her ne kadar muhalefet kanadında “devri sabık yaratılmayacağı” tabirleri kullanılsa da, bu türlü bir senaryoda, 21 yıldır misyonda olan siyasi aktörler için kapsamlı bir yargı süreci başlayabilir.
Muhalefet de 2023 seçimini Türkiye için “hayati” kıymette görüyor.
Zira bir devir daha seçmenden vize alması halinde, Erdoğan iktidarının daha da otokratikleşeceği ve “tek adam” sisteminin kökleştirileceği, parlamenter sistem maksadının büsbütün rafa kalkacağı düşünülüyor.
Seçimin kaybedilmesi, başta CHP lideri Kılıçdaroğlu olmak üzere Altılı Masa’da yer alan siyasi parti önderlerinin siyasi hayatlarının da sonu manasına gelebilir.
‘Parlamento ile istikrar sağlanabilir’
İktidar ve muhalefet hesaplarını hem cumhurbaşkanlığı seçimini, hem de parlamentoda çoğunluğu kazanma üzerine yapsa da, seçmenin yetkiyi paylaştırması da muhtemel görülüyor.
Bu çerçevede cumhurbaşkanlığı seçimini Erdoğan’ın alması halinde, parlamentoda çoğunluğu kaybetmesi mümkünlük dahilinde.
Böyle bir durumda, her ne kadar kararmane çıkarma yetkisi olsa parlamentonun bu kararları denetleme yetkisi yahut tıpkı bahiste yasa çıkarma yetkisi bulunuyor.
Böyle bir tablonun aslında “denge denetleme” sisteminin oluşmasını sağlayacağı ve gücün tek elde toplanmasını engelleyeceği için Türkiye’nin “normalleşme” sürecine de katkı sağlayacağına işaret ediliyor.